PROFESOR Diraja Ungku Aziz Ungku Abdul Hamid, 86, bukanlah seorang
usahawan, diplomat, ahli politik dan seorang menteri, namun hasratnya
untuk menjadi seorang intelektual tidak menghalang beliau mendekati
masyarakat.
Bergelar cendekiawan kelas pertama, walaupun pernah ditawarkan
jawatan penting pada zaman Tun Abdul Razak, jiwa pendidiknya amat
kental dan beliau sama sekali enggan berpisah dengan dunia pendidikan.
"Sampai sekarang pun pada usia 86 tahun, saya masih menjadi
penasihat dan penyelia kepada penuntut pengajian doktor falsafah (Ph.D)
dan masih beri ceramah di universiti serta tempat lain dari semasa ke
semasa. Dalam hal ini, saya masih lagi seorang guru," katanya.
Selain menjadi pendidik, keprihatinan beliau berhubung kemiskinan
yang dialami masyarakat Melayu mendorong beliau melakukan beberapa
kajian untuk mencari punca dan penyelesaian kepada masalah itu.
Sumbangan Prof. Ungku Aziz tidak terhenti di situ malah beliau
dilihat melibatkan diri dalam usaha pembangunan ekonomi desa,
pendidikan negara dan penubuhan institusi masyarakat.
Pendidikan dekatkan masyarakat
Mengajar dan belajar adalah kunci kejayaan yang dipegang oleh Prof. Ungku Aziz.
Pada awal penglibatannya sewaktu di Singapura pada tahun 1950-an,
Prof. Ungku Aziz pernah mengajar ilmu kepenggunaan kepada suri rumah di
Singapura. Antaranya mengajar isteri-isteri posmen bagaimana mahu
menjadi pembeli yang bijak serta membeli lampu picit dan menggunakan
dacing.
"Ketika itu, masih ramai yang beli ikan tetapi tidak tahu
menggunakan dacing. Waktu itu, saya dibayar seringgit satu jam dan
kadangkala apabila bekalan elektrik terputus, saya mengajar menggunakan
lampu picit yang disediakan oleh persatuan orang dewasa," cerita beliau
yang lebih selesa dipanggil Pak Ungku.
 |
|
BANTUAN dihulurkan kepada penduduk miskin.
|
Daripada kelas dewasa, Pak Ungku kemudian berangkat ke Jepun
memasuki Universiti Waseda. Di sana, beliau perlu menduduki peperiksaan
kelayakan yang seratus peratus dalam bahasa Jepun.
"Saya diberi tiga orang guru dan tekanannya cukup hebat. Hinggakan
saya rasa saya bermimpi pun dalam bahasa Jepun," tambahnya yang berjaya
menguasai bahasa tersebut dalam tempoh sembilan bulan. Beliau lulus dan
menjadi penuntut universiti berkenaan pada usia 18 tahun.
Peperangan menyebabkan kesemua universiti ditutup dan beliau pulang
ke tanah air menjadi jurubahasa Jepun sebelum melanjutkan pelajaran ke
Kolej Raffles dan menjadi anak Melayu pertama memasuki Universiti
Malaya (UM) di Singapura dengan lulus kelas pertama.
Pada 1963, beliau kemudian berkhidmat sebagai pensyarah di UM yang
dibuka di Kuala Lumpur. Seterusnya menjadi profesor dan dekan fakulti
ekonomi sebelum dilantik sebagai Naib Canselor universiti berkenaan
dari tahun 1968 hingga 1988.
Kaji kemiskinan
Sewaktu di UM, beliau ditawarkan biasiswa melanjutkan pengajian di
London School of Economic (LSE) tetapi menolaknya kerana lebih berminat
memikirkan masalah kemiskinan orang Melayu.
"Saya kata tak payahlah, sebabnya, apa yang orang LSE boleh ajar,
saya boleh dapatkannya di sini. Maksud saya, kalau saya pilih London,
saya tidak akan tahu tentang kemiskinan orang Melayu.
"Kemiskinan orang Melayu hanya boleh dipelajari melalui penyelidikan
di sini. Sampai sekarang, saya masih menulis dan memikirkan kenapa
orang Melayu tinggal dalam kemiskinan," jelas Pak Ungku.
Beliau mengambil masa selama enam tahun melakukan penyelidikan
tersebut. Bermula di Ulu Tiram, Johor pada tahun 1963, sebelum Kedah
dan Perlis.
 |
|
PENDUDUK miskin sentiasa mendapat bantuan, tetapi sampai bila?
|
Kajiannya diteruskan hingga ke Pantai Timur iaitu di Beserah,
Pahang. Selepas setahun berulang-alik dengan seorang pembantu, kajian
diteruskan pula di Kemaman, Terengganu dan Kelantan.
Daripada penyelidikan tersebut, beliau mendapati penduduk di Ulu
Tiram yang rata-ratanya menoreh getah bernasib baik jika dapat makan
nasi sehari sekali. Selebihnya, mereka hanya makan lempeng sebagai
pengalas perut. Keadaan yang sama turut dialami oleh masyarakat di
negeri-negeri utara.
Manakala di Pantai Timur, pengalamannya lebih dahsyat apabila wujud
kebuluran di Kemaman. Beliau mendapati, masyarakatnya menangkap ikan
untuk dijual dan hasil jualan tersebut digunakan membeli barang
keperluan terutamanya beras.
Teori Indeks Sarong
Menerusi kajian tersebut, lahirlah teori Indeks Sarong yang
digunakan beliau sebagai pengukur tahap kemiskinan di Kelantan dan
Terengganu.
"Ada yang perli saya sebagai profesor kain sarung. Tetapi itulah
hakikatnya. Bila pergi ke Kelantan dan Terengganu, cuba masuk ke dalam
sikit. Tengok kain yang disidai, berapa helai kain sarung? Boleh tanya
berapa helai di setiap rumah. Kalau nasib baik tiga hingga empat helai,
kalau tidak, mereka basuh dan gilir.
Melihat dan memahami gaya hidup masyarakat desa itu membuatkan
beliau sedih dan berfikir bagaimana mahu melepaskan orang Melayu
daripada belenggu kemiskinan.
Caranya ialah menerusi pendidikan. Namun dapatan kajian komuniti itu
juga menunjukkan bahawa faktor pemakanan mempengaruhi saiz tumbesaran
penduduk.
Makanan yang tidak seimbang membawa kepada masalah cacing dan anemia dan tentu sahaja mempengaruhi kecerdasan mereka.
"Saya buat kajian dan cari lebih ramai pakar mengkaji sebab
kesihatan dan pemakanan. Uji darah, tengok ada macam-macam kuman.
Menerusi sampel najis murid sekolah rendah, ada cacing. Sampai tiga
jenis untuk satu orang. Jadi, bila perut penuh cacing maka pemakanannya
terbahagi dua. Menyebabkan badan tak akan sihat dan sel darah kurang
merah (anemia)," katanya.
Selain kajian tersebut, Pak Ungku turut menulis rencana-rencana berkaitan sebab-sebab orang Melayu terjerumus dalam kemiskinan.
Antaranya ialah masalah perpindahan mangsa banjir. Menurut beliau
hingga ke hari ini, mangsa banjir masih lagi melibatkan 95 peratus
orang Melayu.
"Masalah ini berterusan sejak 30 tahun dulu lagi. Kenapa Melayu yang
kena pindah? Sebabnya, bangsa lain duduk di tempat yang lebih baik dan
tinggi. Berbalik semula kepada masalah kemiskinan," ulasnya.
Menurut beliau, sungguhpun kerajaan dari semasa ke semasa
mengeluarkan statistik penduduk miskin dan menyatakan tidak ada lagi
kemiskinan tegar, beliau tidak bersetuju dan berpendapat masih lagi
wujud kemiskinan di kampung-kampung.
Pendidikan dan komuniti
Kerana minatnya dalam usaha membasmi kemiskinan, beliau turut
memainkan peranannya sebagai orang kuat akademik apabila mencetuskan
idea penubuhan Pusat Asasi Sains di UM.
Asal penubuhannya masih lagi berpegang kepada falsafah membantu
golongan miskin. Menurut beliau, berdasarkan pengalamannya pada tahun
1970-an, kemasukan pelajar ke fakulti perubatan hanyalah seramai lima
pelajar. Jika bernasib baik, dua atau tiga orang akan berjaya menjadi
doktor.
"Melihat keadaan itu, kita wujudkan satu sistem baru pusat asasi
sains. Kita pilih orang yang hendak memasuki kursus perubatan,
kejuruteraan dan sains dengan mengambil anak-anak orang kampung. Waktu
itu, kebanyakan anak orang kota akan dihantar ke London untuk belajar
perubatan.
"Tetapi, di fakulti perubatan, gurunya bercakap dalam bahasa
Inggeris. Kebanyakan anak Melayu yang dipilih berfikir dalam bahasa
Melayu. Bukan soal istilah yang menjadi masalah tetapi soal minda yang
berfikir dalam bahasa Melayu. Jadi, kita cari guru yang boleh mengajar
perubatan dan bidang berkaitan serta mengeluarkan risalah dalam bahasa
Melayu," jelas beliau.
Hasilnya, selepas tiga hingga empat tahun persiapan, pelajar Melayu
ini telah boleh menyerap istilah dan berfikir dalam bahasa Melayu.
Kemudian mereka juga mahir dengan istilah-istilah bahasa Inggeris.
Bermakna mereka boleh berdebat dan berbincang tentang perubatan dengan
berfikir di dalam bahasa Melayu. Satu perkembangan yang baik untuk
negara.
Hari ini, graduan Pusat Asasi Sains UM mungkin telah mencecah tujuh
hingga lapan ribu orang. Malah ada yang telah menjadi pakar dan hampir
mencecah usia persaraan. - Bernama
